چگونه فرد معتاد را راضی به ترک کنیم؟

یکی از سوالات مهم خانواده افراد دچار اعتیاد این است که چگونه فرد معتاد را راضی به ترک کنیم؟ اختلاف و تعارضات مداوم در خانواده، یکی از عوامل موثر در گرایش به اعتیاد است و اعتیاد، خود، زمینه ساز مشکلات پی در پی دیگر می شود. نوع نگرش خانواده ها به مسئله اعتیاد تعیین کننده چگونگی رفتارشان با بیماران معتاد به مواد است. اینکه خانواده اعتیاد را به عنوان یک جرم در نظر بگیرد، منشاء رفتارهای نامناسب مانند جستجوی وسایل، تعقیب کردن و کنترل آمد و شد فرد و دوستانش می شود. مشاهده این نوع رفتارها بیمار را به ادامه مصرف تشویق می کند. مشاوره رایگان به روانشناسان کلینک ترک اعتیاد در تهران، می تواند ایده های خوبی درباره چطور راضی کردن فرد معتاد در اختیار شما قرار دهد.

 

با شوهر، همسر و فرزند معتاد چطور رفتار کنیم؟

همانگونه که اعتیاد یک فرد، فشار زیادی را بر خانواده تحمیل می کند؛ فرایند ترک اعتیاد نیز خانواده را تحت تاثیر قرار می دهد.ترک اعتیاد، تغییرات رفتاری مثبت یا منفی ناگهانی زیادی مانند پرخاشگری یا بی قراری در فرد ایجاد می کند.افراد در هرحال ترک به خصوص هنگام ترک اعتیاد به هروئین متوجه رفتارهای منفی و متفاوت خانواده با خود هستند و این باعث نگرانی و آزردگی آن ها می شود.

خانواده در این حالت بهتر است خود را با تغییرات بیمار در حال ترک تطبیق دهند و رفتارهای نامناسب گذشته مانند بی اعتمادی، تعقیب و یا جستجو برای مچ گیری را ترک کنند. در غیر این صورت بیمار با مشاهده این روند، انگیزه خود را برای ترک و تغییر رفتار از دست می دهد.در این زمان بیمار نیازمند حمایت خانواده است. توجه کافی و نه بیش از اندازه به فرد در حال ترک، ابراز محبت کلامی و رفتاری یکی از وظایف مهم اعضای خانواده در قبال او است.

لازم است خانواده به فرد معتاد اطمینان خاطر دهد که در هر شرایطی و در تمام مراحل در کنارش خواهند بود و همواره حامی و پشیتیبان او هستند. این اطمینان خاطر روحیه و اعتماد به نفس بیمار را افزایش می دهد.خانواده همواره به یاد داشته باشد که اگرچه مسئولیت کامل ترک بر عهده خود فرد است، اما  همراهی خانواده و دوستان در مسائلی مانند پرداخت هزینه ها، همراهی در ملاقات ها با پزشک، کمک در تهیه دارو یا دیگر مایحتاج می توان استرس و فشار روانی این مراحل را تا حد زیادی کاهش دهد.همچنین بودن در کنار فرد و پر کردن اوقات فراغت او با تفریحات سالم، می تواند به جلوگیری از افکار منفی و مهمتر از آن غلبه بر وسوسه های مصرف دوباره و تکرار رفتارهای منفی و ناکارآمد بیمار کمک کند.

 

رفتارهای نامناسب خانواده در دوران ترک

باورهای اشتباه رایج درباره اعتیاد و نحوه ترک و همچنین عدم آگاهی از مهارت های ارتباط موثر در خانواده ها باعث رفتارهای نامناسب خانواده با بیمار در حال ترک است.صحبت با یک روانشناس ماهر و مطالعه و افزایش آگاهی درباره مراحل ترک می تواند به جلوگیری از چنین رفتارهایی کمک کند. در ادامه برخی از شایعترین رفتارهای نا مناسب خانواده با بیمار در حال ترک بیان می شود.

۱-پنهان کاری

اکثر بیماران به دلایل مختلفی از جمله عدم آگاهی یا باور به وابستگی و اعتیاد خود، یا به دلیل شرم و احساس گناه، اعتیاد و وابستگی خود را از خانواده مخفی نگه می دارند. خانواده در این حالت باید به فرد اطلاع دهد که از بیماری او آگاهند. برای این کار بهتر است زمانی را انتخاب کنید که بیمار در وضعیت بهتری باشد. برای مثال خوب آلودگی، خستگی یا نشئگی زمان خوبی برای این کار نیست. خانواده با آرامش و ملایمت به بگوید که از بیماری او مطلع است و برای درمان و رهایی او از اعتیاد، همواره در همه حال حامی و پشتیبان او خواهد بود.

۲-رشوه، باج دادن یا حمایت های بیش از حد

برخی از خانواده ها به بیمار قبل از ترک قول می دهند که فلان کار را برایش انجام می دهند یا فلان چیز را برایش می خرند و …. . یا برای ترک برخی از عادت های بد به وی باج می دهند. باج دادن برای کنترل پرخاشگری یا تشویق او به پایبندی به مسئولیت های خانوادگی یا وظایف شخصی اش از دیگر رفتارهای نامناسب خانواده است. همچنین خواهش و التماس و انتقادهای پی در پی نیز به روابط او با خانواده صدمه می زدند.

حمایت خانواده اگرچه ضروری است اما درصورتی که بیش از حد باشد ممکن است بیمار را پرتوقع و تنبل کند. لازم است فرد کارهای شخصی خود را در طول درمان انجام دهد. گاهی بیمار برای از دست ندادن کار یا موقعیت های اجتماعی خود دست به دروغگویی یا پنهان کاری می زند و خانواده نیز از او حمایت می کند و بهانه هایی برای او می تراشند. یا افراد خانواده بیماری او را از پدر یا همسرش پنهان می کنند. این رفتارها به تداوم اعتیاد می انجامد.

۳-به دنبال مقصر بودن

در اکثر موارد، خانواده دوستان فرد را ناباب خوانده و آن ها را مقصر و باعث اعتیاد فرد می دانند یا خودش را مقصر اصلی می دانند واو را سرزنش می کنند. گاهی نیز فرد معتاد، مسئولیت اعتیادش را به عهده نمی گیرد و آن را بر دوش دوستان ناباب یا فقر، بی محبتی یا دیگر مشکلات خانواده می اندازد و آن ها را مقصر می داند. در این موارد لازم است که خانواده قدرت اراده و تصمیم گیری شخص را در زندگی به او گوش زد نمایند.

۴-سرزنش،قهر یا قهر

پرخاشگری، سرزش و ملامت کردن مداوم فرد، احساس گناه در او به وجود می آورد. برخی برای تخلیه احساسات منفی و خشم از بیمار به غیبت و تخریب شخصیت بیمار با بدگویی یا حتی شکایت از رفتارها به دیگران روی می آورند. درصورت با خبر شدن، فرد قطعا از خانواده خود فاصله خواهد گرفت.کنترل کردن و نصیحت کردن های گاه و بی گاه از طرف اطرافیان، امر و نهی کردن های مداوم بیمار را کلافه می کند. خانواده و اطرافیان لازم است نگرانی های خود را مدیریت کنند.

قهر کردن با او رها کردن فرد معتاد حتی اگر تمایلی به ترک نداشته باشد به خاطر پرخاشگری، رفتارهای پر خطر،  بدبینی و سوء ظن یا توهم ناشی از مواد می تواند برای خود فرد یا اطرافیانش حادثه ساز باشد. در موارد اعتیاد شدید لازم است فرد را به زور برای ترک بستری کرد.

اعتیاد یک فرد، خانواده را تحت فشار روانی زیادی قرار می دهد. دیگران در تلاش برای پاکسازی و ترک او هستند اما در صورت دیدن لغزش یا عدم تمایل معمولا تعارضاتی بین بیمار و دیگران رخ می دهد. لازم است برای حل تعارض بررسی کنید که چه زمانی و با چه کسی ودر رابطه با چه مسائلی بیشترین تعارض رخ می دهد. سعی کنید مشاجره ودعوا را به حداقل برسانید تا هم شما و هم بیمار انرژی بیشتری برای ادامه روند ترک داشته باشید.

۵-مقایسه و انتظارات فراتر از توان

قضاوت درباره اشتباهات یا مقایسه کردن فرد با دیگر همسالان یا اطرافیانش و به رخ کشیدن موفقیت های دیگران و شکست های او، باعث تضعیف روحیه و از دست دادن اعتماد به نفس او می شود. احساس خشم انباشه شده، گاهی به صورت تحقیر ظاهر می شود. صدا زدن فرد با القاب نامناسب یا برچسب هایی نظیر بی عرضه، معتاد و …  یا هرگونه تحقیر رفتاری منجر به ایجاد خشم و تنفر در فرد می شود. این احساسات منفی می تواند سبب گرایش دوباره فرد به مواد باشد.

یکی از شایعترین مشکلاتی که در خانواده ها دیده شده است، توقع هندل کردن اهداف دیگر مالی و شغلی در زمان ترک است. ترس از دست دادن شغل، یا بالابودن مخارج ترک خانواده و اطرافیان را نگران می کند و ان ها از بیمار میخواهند در زمان کمتری مراحل ترک را بپیماید تا آسیب شغلی یا زیان مالی ناشی از اعتیاد و ترک را به حداقل برساند.

۶-خوددرمانی

در برخی از موارد اطرافیان به صورت سرخود داروها را کم و زیادی کنند یا برخی از داروها را به دلیل ترس از وابستگی حذف می کنند. این مداخلات در روند درمان اختلال ایجاد می کند. همچنین درمان های روان شناختی و مشاوره ها را بی فایده تلقی می کنند و بیمار را از ادامه روند درمان باز می دارند. در برخی از نقاط کشور به خصوص روستاها دیده شده که خانواده ها برای کاهش درد و وسوسه زمان ترک از تریاک یا از داروهای بدون نسخه کدئین دار استفاده می کنند که می تواند مشکلاتی در روند ترک ایجاد کند.

قبل از هرگونه خود درمانی، با بهترین مشاوران ترک اعتیاد به صورت رایگان مشورت کنید.

۷-تنبیه

در دوران اعتیاد یا ترک آن تغییرات شدیدی در خلق و خوی افراد رخ می دهد و باعث ایجاد رفتارها نا مناسب و عادت های مخرب در فرد می شود. برخی از خانواده ها برای کاهش این رفتارها ازتنبیه استفاده می کنند. فرد را از داشتن برخی از حقوقش محروم می کنند یا با حبس کردن در اتاق یا … می خواهند جلوی رفتارهای نامناسب او را بگیرند.

۸-اجبار به ترک

ترک اعتیاد یک خواسته درونی است، در صورتی که فرد فقط با اجبار دیگران و بدون تمایل پا در این مسیر بگذارد امکان بازگشت و لغزش او بسیار زیاد است. در اکثر موارد بیمارانی که به اجبار خانواده به کمپ ها سپرده شدند دوباره شروع به مصرف کردند. برای متمایل کردن بیمار به ترک بهتر است از روان درمانی و مشاوره استفاده کنید.

انواع رفتارهای نامناسب ذکر شده در بسیاری از خانواده ها دیده می شود که مراحل ترک را با اختلال روبرو می سازد یا پس از ترک نیز امکان بازگشت و عود مجدد را افزایش می دهد.این گونه رفتارها در خانواده، نشان از عدم آگاهی خانواده از نحوه برخود با فرد معتاد و چالش های زندگی با یک معتاد است. در این موارد لازم است خانواده به همراه بیمار تحت آموزش و مشاوره با روانشناس قرار بگیرد.

 

 

با فرد معتادی که حاضر به پذیرش بیماری و درمان نیست چه باید کرد؟

مغز انسان توانایی بررسی و تشخیص وضعیت جسمی را دارد. این مسئولیت را ناحیه ای به نام اینسولا در دو طرف ناحیه گیجگاهی بر عهده دارد. این ناحیه بر اثر مصرف مواد مخدر و اعتیاد دچار اختلال می شود و دیگر مغز متوجه بیماری نمی شود. از این رو بیمار حاضر به پذیرش بیماری و اعتیاد خود نیست تاجایی که گاهی وقتی با این با بیان این مسئله از سوی اطرافیان روبرو می شوند حالت دفاعی به خود می گیرند و پرخاشگری و مشاجره به وجود می آید. در این شرایط خانواده ها لازم است نکات زیر را مد نظر داشته باشند.

قبل از هر چیز اطرافیان باید درباره اعتیاد، عوارض و ترک آن مطالعه کنند. به یاد داشته باشید این یک بیماری است و برای درمان یک بیماری لازم است آگاهی کامل از تمام عوارض، نشانه ها، عود و چگونگی درمان آن اطلاع کامل داشته باشید.

در شرایط دشوار خانواده ها معمولا واکنش های تند و عصبی از خود بروز می دهند و شرایط را سخت تر می کنند. مثلا وقتی پدری ازکوره در می رود می گوید: امشب تکلیف خودمان را روشن می کنیم.این نوع واکنش های تند و هیجانی منجر به برخوردهای خشن و درگیری می شود و مراحل درمان را به تعویق خواهند انداخت. توهین، پرخاش، تحقیر و … رفتارهای نامناسبی است که درباره آن پیش تر گوشزد شد. تهدید و مقایسه و … تنها شرایط را پیچیده تر می کنند. آرامش خود را حفظ کنید و سعی کنید ارتباط خود را با فرد بیمار بهتر کنید.

همواره به یاد داشته باشید که اجبار روش درستی برای شروع درمان نیست. روش های مختلفی برای سوق دادن فرد معتاد به درمان وجود دارد. یکی از این روش ها روش مداخله جانسون است که در ادامه آموزش داده می شود.

 

روش مداخله جانسون

یک لیست کامل از افرادی که بیمار رابطه بهتری با آن ها دارد و کلامشان تاثیر بهترین روی فرد دارد تهیه کنید. این افراد می توانند اعضای خانواده، دوستان، همکاران یا حتی کارفرما و اساتید بیمار باشد. در این لیست نام ۸ تا ۱۲ نفر از نزدیکترین افراد را بنویسید و آن ها را زمانی که بیمار در منزل نیست دعوت کنید.از این افراد برای مداخله جانسونی استفاده می شود. تحقیقات نشان داده است که در ۷۰ درصد موارد این نوع مداخله می تواند فرد را به سوی درمان سوق دهد.

در این روش افراد لیست شده، با هماهنگی یکدیگر و خانواده، هرکدام دلایلی برای نشان دادن بیماری فرد بیان می کنند و از او میخواهد برای درمان اقدام نماید و در صورت عدم تمایل او، محدودیت کوچکی برای فرد در نظر می گیرد. برای مثال ممکن است مادر بخواهد ظاهر و دندان های خراب پسرش را گوش زد کند و از او می خواهد که برای ترک آماده شود و برای ضمانت اجرایی،ممکن است به او بگوید در صورت عدم همکاری، پول توجیبی او کمتر می شود.

به یاد داشته باشید که ضمانت های اجرایی باید قابل انجام و منطقی باشد. مثلا محرومیت از ارث یا طلاق گرفتن فورا قابل اجرا نیست و به قول معروف، سنگ بزرگ نشانه نزدن است. فراموش نکنید که این هماهنگی ها باید بدون حضور فرد صورت گیرد.

قبل از اجرا، گروه باید درباره نحوه ترک، شیوه درمان و حتی مرکز و پزشک مد نظر برای درمان فرد به توافق برسند. همچنین هر کدام از اعضای گروه وظایفی برای حمایت و همراهی بیمار به عهده بگیرد. همه اعضای گروه، جمع می شوند و فرد بیمار را دعوت می کنند. سپس با آرامش و بدون هیجان یا درگیری یا خشونت، از او می خواهند که شروع به درمان کند واگرنه امتیازاتی که در نظر گرفتند را از او خواهند گرفت. این فشار تنها در صورت هماهنگی همه اعضای خانواده می تواند تاثیرگذار باشد. در انتها، روش درمان و جزئیات و برنامه ها به اطلاع فرد می رسد.

به طور معمول در جلسه اول، فرد ممکن است بیماری را نپذیرد، پرخاشگری کند، جلسه را ترک کند و … اما گروه در این مرحله باید تهدید های خود را عملی کند و پس از مدتی دوباره جلسه را برگزار کند و تهدیدات و محدودیت های دیگری تعیین کنند. این روند معمولا در دفعات سوم موفق خواهد شد.

پاداش های کوچک برای تشویق برای ادامه درمان

پس از پذیرش و اقدام به درمان، خوب است افراد تشویق ها و پاداش های کوچک ومداومی برای فرد در نظر بگیرند و پس از همکاری بیمار، آن را اجرا کنند. پاداش باید کوچک باشد تا بتوانید در ازای همکاری و موفقیت های کوچک فرد، یک پاداش به او بدهید. برای مثال ممکن است پس از اولین جلسه مشاوره یک عینک آفتابی یا یک ایرپاد به او هدیه بدهید. انجام دقیق و درست مداخله جانسونی نیازمند آموزش است. درصورت نیاز، مشاوران مرکز طلوعی دوباره می توانند به طور کامل به شما آموزش دهند و در تک تک مراحل همراه شما باشند.به یادداشته باشید روش های درست ترغیب بیمار به درمان مانند روش مداخله جانسون بسیار اثربخش تر از ترک اجباری، بستن یا مداخله پلیس است.

کمک به فرد معتاد برای تداوم انگیزه ترک

تمام فکر، وقت و انرژی فرد معتاد صرف رسیدن و به دست آوردن مواد است. برای اینکار، پرخاشگری، دزدی، تملق، تکدی گری یا حتی خودفروشی می کنند. اما وقتی که خود فرد، با میل و انگیزه شخصی خود اقدام به ترک کند، با تمام قدرت در این مسیر گام بر می دارد. این تمایل به ترک می تواند ناشی از عوامل بیرونی مانند از دست دادن همسر و مشکلات خانوادگی، شغل، دوست، جایگاه اجتماعی یا فشار والدین و اطرافیان، باشد.

اما اگر فرد، با دلایل درونی مانند گریز از فلاکت و بدبختی اعتیاد، بازگشت به سلامتی و زندگی سالم باشد، انگیزه قوی تر است و احتمال خویشتن داری و تحمل و صبر او در برابر وسوسه ها بیشتر خواهد بود اما این انگیزه به تنهایی کافی نیست و کمک به بیمار در خویشتن داری، تحمل سختی های مسیر لازم است. دوستان و خانواده و مشاوره روانشناسی می تواند در این راه حمایت خوبی از فرد داشته باشند.

برای افزایش انگیزه، به عزیزتان اطمینان دهید که همیشه در کنارش خواهید بود. او رابا دیگران مقایسه نکنید. توقعات بیجای خود را کاهش دهید. همچنین لازم است رابطه عاطفی قوی تری با فرد بیمار داشته باشید و به او بگویید از اینکه در راه سلامتی و پاکی قدم بر می دارد بسیار خوشحالید. برای یادآوری مسئولیت سنگین ترک،بهتر است قرارداد ترک بین بیمار و روانشناس را در جایی در معرض دیدش قرار دهید.

 

در چه مواردی درمان اجباری لازم است؟

بیمار در تمام مراحل ترک، با وسوسه های شدیدی برای بازگشت به اعتیاد و مصرف دوباره روبرو است. تمایل درونی او به ترک می تواند قدرت اراده او را در برابر این وسوسه ها افزایش دهد. درمان دائم و ترک برای همیشه، بدون خواست وتمایل خود فرد ممکن نیست و اقدام به درمان اجباری، توصیه نمی شود. در موارد اندکی، لازم است اطرافیان برای درمان و ترک اجباری اقدام نمایند که در ادامه توضیح داده می شود.

۱-هذیان و توهم

هنگامی که فرد دچار هذیان وتوهم شده ونمی تواند وهم و خیال را از واقعیت تشخیص دهد، شرایط خطرناکی برای خود بیمار و اطرافیانش پیش می آید. در این شرایط، بستری کوتاه مدت در بیمارستان های روانپزشکی، مراقبت و دارو درمانی کمک می کند فرد تا حدی به شرایط طبیعی بازگردد و پس از آن بقیه درمان سرپایی انجام می شود.

۲-خودآزاری و افکار خودکشی

بدبینی و توهم ناشی از مصرف مواد گاهی سبب خودآزاری فرد می شود مثلا فرد خودزنی می کند یا حتی ممکن است به دیگران آسیب وارد نماید. همچنین افسردگی شدید یا جنون می تواند فرد را وادار به خودکشی یا کشتن اطرافیانش ترغیب کند. نمونه های زیادی از خودکشی یا کشتن اطرافیان در مصرف کنندگان مواد به خصوص شیشه دیده شده است. در این شرایط مراقبت از بیمار در بیمارستان و تحت درمان روانپزشک ضروری است. ترک اعتیاد به گل نیاز به مراقبت های ویژه در کلینک دارد.

۳-از دست دادن هوشیاری

بیماری که تحت تاثیر مصرف طولانی مدت یا شدید مواد حواس و قوای شناختیش دچار اختلال شده یا از دست رفته نیازمند مداخله پزشکی  و بستری چند هفته ای است. پس از بازگشت حواس، بیمار می تواند بقیه درمان را به صورت سرپایی دریافت نماید. بغیر از سه مورد گفته شده، درمان اجباری، به زور بردن بیمار به کمپ، مداخله پلیس یا … نه تنها برای درمان مفید نیست بلکه می تواند وضعیت را بدتر و وابستگی به مواد را شدیدتر کند.

 

سخن آخر

عوامل زیادی از جمله فقر، مشکلات خانوادگی، فشار همسالان و محیط در گرایش فرد به اعتیاد دخالت دارد اما اراده شخص،  عامل اصلی گرایش به اعتیاد است. افراد زیادی با وجود زندگی در شرایط سخت و بحرانی به سمت مواد مخدر نمی روند و این نشان دهنده تاثیر بسیار زیاد اراده در این مورد است. برای ترک نیز، اراده شخص، اولین و آخرین حرف را برای تصمیم به شروع درمان، ادامه روند درمان، خویشتن داری در برابر وسوسه ها و غلبه بر لغزش های احتمالی پس از درمان می زند. فشار خانواده و اطرافیان برای ترک اجباری نه تنها مفید نیست بلکه می تواند موجب تشدید وابستگی فرد به مواد شود. روش های ثابت شده علمی زیادی برای ترغیب فرد به ترک و درمان وجود دارد. صحبت با یک مشاوره می تواند به شما در انتخاب یک روش مناسب برای تشویق عزیزتان به ترک بسیار کارساز باشد.

کلینک ترک اعتیاد طلوعی دوباره با سابقه چندین ساله در این زمینه، آماده آموزش و همراهی خانواده ها برای قدم برداشتن در مسیر سلامتی است.